Στην πανέμορφη Σάμο, το νησί του Πυθαγόρα συναντήσαμε την ερευνήτρια – συγγραφέα Μαργαρίτα Ικαρίου και είχαμε μια ωραία συζήτηση για την Πυθαγόρεια Διατροφή και την επιτυχημένη της έκδοση. Ζητήσαμε από την Μαργαρίτα να μοιραστεί μαζί μας λίγα παραπάνω στοιχεία για την Πυθαγόρεια Διατροφή που μοιάζει τόσο σύγχρονη και απαραίτητη για την μετά – covid εποχή μας…
Τί είναι η Πυθαγόρειος Διατροφή;
Ξαφνικά, τα τελευταία χρόνια, όλοι γίναμε «υγιεινιστές». Ανακαλύψαμε και πάλι τις διατροφικές αξίες των μανάδων και των γιαγιάδων μας, «μπήκαμε» στο μποστάνι και το χωράφι, ξαναψωνίσαμε από τους πάγκους των παραγωγών στη λαϊκή της γειτονιάς μας, ψάξαμε να βρούμε την άκρη του νήματος ανάμεσα στη μακροβιότητα και τη διατήρηση της καλής μας υγείας και στα τρόφιμα που καταναλώνουμε.
Ολοένα και περισσότεροι «επώνυμοι» δηλώνουν λάτρεις μιας διατροφής που βασίζεται κυρίως στα προϊόντα του τόπου που ζούμε, στην ενδημικότητά τους και με τη μικρότερη ή καθόλου επεξεργασία. Όσοι ακολουθούν αυτή τη διατροφή μιλούν για μοναδικά οφέλη, όχι μόνο στην απώλεια βάρους, αλλά και στην καλή διάθεση, την ενεργητικότητα και την υγεία.
Ψάχνοντας κι εμείς να δούμε ποιά είναι τελικά αυτά τα μυστικά μιας διατροφής που κερδίζει έδαφος διεθνώς, ανακαλύψαμε πως δεν είναι άλλη από την «Πυθαγόρεια Διατροφή» τα στοιχεία και τους συνδυασμούς τροφών της οποίας, όρισε ο μεγάλος φιλόσοφος και Μαθηματικός Πυθαγόρας από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Ο ορισμός της Πυθαγόρειου Διατροφής;
«Δεν πρέπει, να παραμελείς τη σωματική σου υγεία, αλλά, να έχεις μέτρο στο ποτό, στο φαγητό, και να γυμνάζεσαι. Ως μέτρο δε, εννοώ εκείνο, για το οποίο δεν θα μετανιώσεις. Μάθε να έχεις βίο αγνό, λιτό, και φυλάξου να μην κάνεις αυτά που προξενούν φθόνο. Μην ξοδεύεις άσκοπα, όπως κάνουν όσοι αγνοούν τα καλά. Ούτε να στερείσαι, διότι το άριστο είναι το μέτρο σε όλα. Να πράττεις δε, εκείνα που δεν θα σε βλάψουν και να σκέπτεσαι πριν πράξεις.»
Αυτά τα στοιχεία είναι όσα καταγράφονται στην «Πυθαγόρεια προτροπή», όπως τη γνωρίζουμε μέσα από τα κείμενα του Ιάμβλιχου. Δείχνει τις αρχές ενός ισορροπημένου βίου, με κύρια χαρακτηριστικά το μέτρο και την αρμονία, όπως πρώτος τα διατύπωσε ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός.
Ο Πυθαγόρας, έχοντας βελτιώσει ο ίδιος τις διατροφικές του συνήθειες και χρησιμοποιώντας με μέτρο τροφές ελαφρές και ευκολοχώνευτες, είχε πολύ καλή υγεία αλλά και εξαιρετική διαύγεια πνεύματος. Όπως αναφέρει ο Ιάμβλιχος, ο Πυθαγόρας ήταν υπέρμαχος μιας διατροφής χωρίς κρέας και ζωικά προϊόντα. Αποδοκίμαζε όσες τροφές προκαλούν στομαχικές διαταραχές, ενώ αντιθέτως παρότρυνε να χρησιμοποιούνται όσες αποκαθιστούν τη σωματική ευεξία και περιστέλλουν το στομάχι.
Στο βιβλίο σας έχετε ως φράση κλειδί: «Κάθε άνθρωπος γίνεται ό,τι τρώει, πίνει και σκέφτεται». Πώς το ερμηνεύετε αυτό;
Ο Πυθαγόρας εξερευνώντας τις φυσικές ιδιότητες των πρώτων υλών, τις αξιοποιούσε στο έπακρo. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, συνδύαζε τις πρώτες ύλες αρμονικά ώστε ο οργανισμός να διατρέφεται έτσι ώστε να έχει μακροζωία και ευρωστία, ενώ παράλληλα να του παρέχουν μια ασπίδα προστασίας κατά των ασθενειών. Η ρήση αυτή προσδιορίζει ακριβώς πως η διατροφή μαζί με την άσκηση του σώματος αλλά και του νου, δημιουργούν τις προϋποθέσεις όχι μόνο για τη σωματική αλλά και την ψυχική υγεία και κατ’ επέκταση, την ποιότητα ζωής, την ποιότητα των ανθρωπίνων υπάρξεων.
Οι τροφές που περιλαμβάνονταν κατά την αρχαιότητα στην «Πυθαγόρειο Διατροφή» είναι έως και σήμερα αναγνωρισμένες ως απαραίτητες για τον οργανισμό μας καθώς είναι πλούσιες σε βιταμίνες, αποτελούν εξαιρετικές πηγές ενέργειας, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και έχουν αντιγηραντικές ιδιότητες, έτσι ώστε να συμβάλλουν στη βέλτιστη κατάσταση του ανθρώπινου οργανισμού, σωματικά και νοητικά.
Ποιες είναι οι τροφές που, σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, έχουν πολύ μεγάλη διατροφική αξία και μπορούν να μας χαρίσουν μακροβιότητα και καλή υγεία;
Η διατροφή που ακολουθούσε ο Πυθαγόρας, με σημερινούς όρους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως… «lacto vegetarian». Έτρωγε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, μέλι, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο, ελάχιστα όσπρια και γαλακτοκομικά. Τα δημητριακά, όπως αναφέρει ο Ησίοδος στο έργο του «Έργα και Ημέραι», ήταν η βασική τροφή των Πυθαγορείων. Σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο στο «Περί Πυθαγορικού Βίου», ο Πυθαγόρας πρότεινε και το κεχρί στους μαθητές του, θεωρώντας ότι ήταν το καταλληλότερο είδος τροφής. Το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή ψωμιού, χυλών και διάφορων αρτοσκευασμάτων. Δύο από τις βασικότερες τροφές των Πυθαγορείων ήταν ο άρτος και το μέλι, τα οποία συνδύαζαν για να διατηρούν την ενεργητικότητά τους όλη τη μέρα. Βασικό θεωρούσαν και το χυμό λεμονιού με μέλι, με τονωτικές και θεραπευτικές ιδιότητες.
Πως προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας αυτού του βιβλίου;
Στη διάρκεια της πανδημίας και με αφορμή την αναζήτηση όλων των ανθρώπων για τροφές που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την άμυνα του οργανισμού έναντι των ασθενειών, άρχισα να σκέφτομαι πως οι διατροφικές προτροπές του Πυθαγόρα θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν όχι μόνο την μακροζωία και την πνευματική ευρωστία του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και να δώσουν μια ποιοτική λύση στην παγκόσμια απειλή της επισιτιστικής κρίσης.
Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για μια πολύμηνη μελέτη επί ιστορικών στοιχείων και συγγραμμάτων και στη συνέχεια στην καταγραφή των παραμέτρων που ορίζουν την «Πυθαγόρεια διατροφή». Με τη βοήθεια αξιόλογων συνεργατών όπως ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ «Ηραία Πυθαγόρεια» Σωτήρης Μαργιωρής, ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος M.Med.Sc. Παναγιώτης Βαραγιάννης, ο executive chef Βαγγέλης Μπιλιμπάς και ο φωτογράφος Μάνος Σπανός, προχώρησα στη δημιουργία της έκδοσης «Πυθαγόρειος Διατροφή: Από την αρχαιότητα στη σύγχρονη vegan τάση» (Εκδ. Terra Samia), η οποία έτυχε ευρύτατης αποδοχής.
Πιστεύετε πως μπορεί να αποκτήσει διαχρονική αξία η συνεχώς αυξανόμενη τάση της vegan διατροφής;
Θεωρώ πως ήδη έχει αποκτήσει διαχρονική αξία αυτή η τάση εξασφάλισης ποιοτικότερης τροφής. Οι άνθρωποι που την ακολουθούν διαπιστώνουν τα ευεργετικά της αποτελέσματα στον ίδιο τους τον οργανισμό, μέρα τη μέρα. Από την άλλη, η αξιοποίηση των γηγενών πρώτων υλών στην εποχικότητά τους, διασφαλίζει όχι μόνο τη βελτίωση των καταναλωτικών μας συνηθειών, αλλά και μεγάλη οικονομία στο πολυθρύλητο πλέον «καλάθι της νοικοκυράς». Επαναφέρει στο τραπέζι και τη ζωή μας συνταγές γνώριμες στις γιαγιάδες και τις προγιαγιάδες μας που αξιοποιούσαν στο έπακρο κάθε διαθέσιμο διατροφικό πόρο της περιοχής που ζούσαν, πράγμα που αποτελεί και μια ισχυρή πολιτιστική επαναπροσέγγιση. Για παράδειγμα, η «σύβραση» της φακής με ρύζι, που κάποτε αποτελούσε τρόπο για να χορτάσουν τα πολλά στόματα της ελληνικής οικογένειας σε περιόδους ένδειας, σήμερα είναι η καλύτερη λύση για πρόσληψη σιδήρου στον καταπονημένο από το άγχος και την καθημερινή «τρεχάλα» οργανισμό μας.
Εκτός από την προστασία του περιβάλλοντος και την εξασφάλιση της μακροζωίας, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η σχέση τιμής – ποιότητας. Υπάρχουν κάποιες συμβουλές βάσει των οποίων μπορούμε να κινηθούμε με επιτυχία σε σχέση με αυτή την εξίσωση;
Θεωρώ πως η σχέση ποιότητας και τιμής είναι ένα μεγάλο δέλεαρ για τους ανθρώπους που θα επιλέξουν να εντάξουν τις Πυθαγόρειες διατροφικές προτροπές στην καθημερινότητά τους, ακόμη κι αν δεν ακολουθήσουν σθεναρά τη vegan διατροφή.
Σημαντική είναι η αξιοποίηση των αγροδιατροφικών προϊόντων την εποχή που αυτά παράγονται και όχι εκτός εποχής. Ο συνδυασμός τους σε πολλαπλές επιλογές, έτσι ώστε να γίνονται αποδεκτές από όλη την οικογένεια. Για παράδειγμα οι μελιτζάνες, που μπορούν να μαγειρευτούν με ποικίλους τρόπους και σε πολλαπλούς συνδυασμούς, έτσι ώστε να δίνουν εξαιρετικά εύπεπτα φαγητά, γευστικά «γνώριμα» σε μας τους Έλληνες που έχουμε συνηθίσει την «κουζίνα της γιαγιάς», η οποία έχει δανειστεί γεύσεις της μικρασιατικής κουζίνας. Τα μανιτάρια, οι καρποί, τα σιτηρά, τα βότανα της ελληνικής γης που δίνουν την ευωδιά τους σε ό,τι κι αν μαγειρέψουμε μπορούν να αποτελέσουν ποιοτικότερες και πιο οικονομικές λύσεις από το εισαγόμενο σκόρδο, το αλεύρι με βελτιωτικά και πρόσθετα που έρχεται από την άλλη άκρη της γης, το λεμόνι που το εισάγουμε αντί να το αναζητήσουμε στην πιο κοντινή μας λεμονιά, και άλλα αγροτικά προϊόντα εισαγωγής, που ποιός ξέρει με τι διατηρούνται κατά το μακρινό τους ταξίδι προς το στομάχι μας.
Μου λένε συχνά στις ομιλίες μου πως τα προϊόντα υγιεινής διατροφής είναι «ακριβότερα» από τα συμβατικά. Αντικρούοντας κάτι τέτοιο, προσκαλώ κάθε καταναλωτή να αναζητήσει τα προϊόντα της περιοχής που ζει, κατά την εποχή που αυτά φύονται και από τους ντόπιους αγροτοκαλλιεργητές. Η διαφορά επί της τιμής που θα βρει, είναι επίσης κι ένα σημαντικό όφελος ΖΩΗΣ!
Ποιος είναι ο στόχος της έκδοσής σας για την Πυθαγόρειο Διατροφή;
Στην έκδοση αυτή, επιχειρείται με προσοχή και σεβασμό, ένα γεφύρωμα της φιλοσοφικής και πολιτιστικής αξίας της «Πυθαγορείου διατροφής» με την ανάδειξη των αγροτοδιατροφικών προϊόντων της πατρίδας μας και την παγκόσμια τάση για ποιότητα και όχι ποσότητα στη διατροφή.
Στόχος μας είναι να προβάλλουμε την Ελλάδα ως έναν τόπο που εφαρμόζει την αρχαία φιλοσοφία της διατροφής στην γαστρονομική της ταυτότητα, αξιοποιώντας στο έπακρο τον πρωτογενή τομέα. Παράλληλα, η Σάμος, η γενέτειρα του Πυθαγόρα, θα έχει τη δική της διακεκριμένη θέση στον παγκόσμιο γαστρονομικό χάρτη, σαν το μοναδικό νησί παγκοσμίως που εφάρμοζε κανόνες υγιεινής διατροφής από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Την έκδοση θα τη βρείτε σε αλυσίδες μεγάλων βιβλιοπωλείων και με παραγγελίες στο: ikarioumargaret@gmail.com.
Από τη δημοσιογράφο Σίσσυ Νίκα
