Η Σάμος είναι το νησί των μεθυστικών αρωμάτων, της Ήρας, της ευζωίας του Επίκουρου, των θεωρημάτων του Πυθαγόρα και της ποίησης. Ένα νησί που έχει τα πάντα… μύθους, ιστορία, θεϊκά κρασιά, γεύσεις αυθεντικές, πολιτειούλες αρχοντικές, χωριά νοσταλγικά, γλέντια, μαγικά ηλιοβασιλέματα, θάλασσες αγκαλιές ή απέραντες, πεύκα γιγάντια, αμπελώνες ζωγραφιές, ελαιώνες, μποστάνια, κατσίκια αυτόχθονα, φλαμίνγκος υπέροχα αλλά και ορχιδέες .. αυτό το παζλ συνθέτει τη Σάμο που αξίζει να γνωρίσετε.
Στη Σάμο βρέθηκα καταμεσής του τρύγου. Εμπειρία μοναδική κάθε γουλιά από το γλυκόπιοτο και πολυβραβευμένο σαμιώτικο κρασί και μια ιστορία.
Δελτίο του τρύγου 2020-09-15
Φέτος στη Σάμο, οι καιρικές συνθήκες ήταν ευνοϊκές και η ωρίμανση των μοσχάτων σταφυλιών εξελίσσεται ομαλά. Ο τρύγος εμφανίζεται αυξημένος κατά περίπου 15% σε σχέση με την περυσινή χρονιά, ενώ εκτιμάται ότι είναι και ποιοτικά υψηλή (καλή σοδειά). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις και λόγω του γεωφυσικού ανάγλυφου του νησιού της Σάμου, ο τρύγος του άσπρου μοσχάτου σταφυλιού που αποτελεί το 98% του σαμιακού αμπελώνα, θα διαρκέσει έως τέλη Σεπτεμβρίου.
Αμπελοτόπια και πεζούλες
Οι αμπελώνες στο ορεινό ανάγλυφο του νησιού μια ζωγραφιά… που ξετυλίγεται σε πεζούλες καμωμένες με ξερολιθιές, αναβαθμίδες δυσπρόσιτες… Τα αμπελοτόπια της Σάμου, ειδικά τα ορεινά, είναι δύσβατα, άγονα και άνυδρα, αλλά ταυτόχρονα θησαυρός για την αμπελοκαλλιέργεια. Οι αμπελουργοί, με την εφευρετικότητα και την εργατικότητά τους, κατάφεραν να τα μετατρέψουν σε αξιοποιήσιμα, δημιουργώντας στις πλαγιές των βουνών αναβαθμίδες, τις γνωστές «πεζούλες».
Η αμπελοκαλλιέργεια στις πεζούλες αποτελεί μια ιδιαίτερα δύσκολη και επίπονη παραδοσιακή αμπελουργική πρακτική, που δίνει πολύ χαμηλές στρεμματικές αποδόσεις αλλά σταφύλι εξαιρετικής ποιότητας, συνεισφέροντας έτσι στη δημιουργία των μοναδικών, σύγχρονων κρασιών της Σάμου.
Σήμερα, το τρίπτυχο terroir που προσδιορίζει την επιτυχημένη πορεία του «Σαμιώτικου Μοσχάτου» είναι το μικροκλίμα που δημιουργείται χάρη στο γεωφυσικό ανάγλυφο και τη βλάστηση του νησιού, το εξαιρετικό δυναμικό της ποικιλίας και η αγάπη, το «μεράκι» των ανθρώπων που εμπλέκονται με αυτό.
Οι αμπελουργοί της Σάμου καλλιεργούν χειρωνακτικά σε ορεινές πεζούλες ξερολιθιάς, με μικρή στρεμματική απόδοση που δεν ξεπερνά τα 1.000 κιλά σταφυλιού ανά στρέμμα.
Οι διαμορφωμένοι αμφιθεατρικά πατρογονικοί αμπελώνες -στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής- και σε υψόμετρο έως και 900 μέτρων, φανερώνουν την μακρά οινοπαραγωγική παράδοση του νησιού. Εξασφαλίζουν στο Μοσχάτο σταφύλι, αργή και σταθερή ωρίμανση, μέχρι να αποκτήσει πολύ υψηλούς βαθμούς σακχάρων και να εμπλουτιστεί με τα αρώματα της σαμιώτικης γης. Για όλους αυτούς τους λόγους, το σαμιώτικο κρασί διαθέτει μια από τις παλαιότερες κατοχυρώσεις Προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης της Ευρώπης (ΠΟΠ).
Το αιγαιοπελαγίτικο αγέρι που μεταφέρει την αψάδα της θάλασσας και την ευωδιά της ανθισμένης φύσης μετά το λιόγερμα δροσίζει τα αμπέλια και οι ηλιαχτίδες χαϊδεύουν τα σταφύλια και τα μεστώνουν αργά… χαρίζοντας αρώματα στο τριζάτο μικρόρωγο λευκό μοσχάτο.
Η χρυσαφένια ρόγα, του πολυβραβευμένο Μοσχάτου Σάμου
Παιχνιδίσματα φωτός στη στιλπνή επιφάνεια της χρυσαφένιας ρόγας του «Μοσχάτου Σάμου». Χώμα πατρογονικό και ιδρώτας ανθρώπινος. Πεζούλες ξερολιθιάς, ως πάνω στο βουνό.
Ο Σαμιακός αμπελώνας, με την εξαιρετική ποικιλία του Άσπρου Μοσχάτου Σάμου αποκαλύπτει διαχρονικά τη δυναμική του. Οι ορεινές και ημιορεινές αναβαθμίδες, η έκθεση στον ήλιο, η ποικιλία, το έδαφος, το υψόμετρο, τα ιδιαίτερα μικροκλίματα, ο ανθρώπινος παράγοντας, η συνεταιριστική δράση, η οινοποίηση, η παλαίωση, οριοθετούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα terroir παγκοσμίως.
Ο Σαμιώτικος αμπελώνας, αρχέγονος από τους ωραιότερους της Μεσογείου, με το ολόδροσο μοσχάτο σταφύλι να γεννά το μοναδικό κρασί με τις χρυσαφένιες ανταύγειες, που έχει κατακτήσει ακόμα και την απαιτητική αγορά της Γαλλίας.
Το μοσχάτο έχει τη δική του ιστορία
Από τις Αμαζόνες, στην ιστορία
Το μοσχάτο έχει να μας διηγηθεί πολλά… Η μακρά οινοποιητική παράδοση του νησιού πηγαίνει 3000 χρόνια, με τη μυθολογική καταγραφή της διαμάχης των Αμαζόνων με το Διόνυσο, το θεό της ευφορίας, του αμπελιού και του κρασιού. Οι περήφανες Αμαζόνες έκαναν το λάθος να περιφρονήσουν τη λατρεία του. Για να αποφύγουν την οργή του, κατέφυγαν στην πυκνόφυτη Σάμο. Ο Διόνυσος ζήτησε τη βοήθεια των Σαμίων για να τις κατατροπώσει, τα κατάφερε και έτσι χάρισε στους κατοίκους του νησιού το κλήμα που βγάζει το «Άσπρο Μοσχάτο», το ολόγευστο, χρυσαφένιο σταφύλι με τις μικρές ρώγες. Τους έμαθε πώς να το καλλιεργούν σε πεζούλες ξερολιθιάς και να φτιάχνουν το περίφημο γλυκόπιοτο σαμιώτικο κρασί. Έτσι η μυθολογία θέλει το περίφημο σαμιώτικο κρασί να είναι το «κρασί των θεών».
Κατά άλλους θρύλους, ο μυθικός Αγκαίος και βασιλιάς της Σάμου, ήταν ο πρώτος αμπελοκαλλιεργητής. Γύρω στο 500 π.Χ. η Σάμος κυριαρχούσε στο εμπόριο και ίδρυε αποικίες σε όλη τη Μεσογειακή λεκάνη. Οι σαμιακές διήρεις «Σάμαινες» αποδεδειγμένα μετέφεραν κρασί σε διάφορα λιμάνια του τότε υπαρκτού κόσμου με οξυπύθμενους αμφορείς.
Η μακραίωνη διαδρομή του σαμιώτικου κρασιού, αποτυπώνεται στα ομηρικά έπη, σε ιστορικές πηγές του Ηρόδοτου, του Πλίνιου και του Πολυδεύκη, του Ιπποκράτη, του Γαληνού και του Θεόφραστου.
Στα μεταχριστιανικά χρόνια η πρώτη καταγραφή εμφανίζεται το 1557 και αποδίδεται στον Ιταλό περιηγητή Pellegrino Poccardi ο οποίος κάνει λόγο για «φημισμένα κρασιά της Σάμου».
Στις αρχές του 17ου αιώνα ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφόρ καταγράφει στη Σάμο μια παραγωγή «μοσχάτου» κρασιού που φτάνει τα 3.000 βαρέλια.
Κατά τον 19ο αιώνα, το νησί τροφοδοτεί με επώνυμα κρασιά τις αγορές της Δύσης και της Ανατολής.
Από τότε, η Καθολική Εκκλησία παραχωρεί στη Σάμο το προνόμιο παρασκευής οίνου με πιστοποιητικό Καθολικής Αποστολής. Ο «εκκλησιαστικός οίνος» χρησιμοποιείται και από την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία για την παρασκευή της θείας ευχαριστίας.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές η πρωτεύουσα του νησιού, η Σάμος, οφείλει την ανάπτυξή της στην οικονομική και εργασιακή δραστηριότητα που αναπτύχθηκε εξαιτίας της εμπορίας και διακίνησης του κρασιού από τον 17ο αιώνα, ενώ η αμπελουργία με τη μορφή που μέχρι και σήμερα την γνωρίζουμε (μοναδική ποικιλία, μικρός κλήρος, δύσκολο ανάγλυφο, κατακερματισμένες ιδιοκτησίες) αποτελεί παράδοση αιώνων. Αυτό έχει συντελέσει στην δημιουργία ενός μοναδικού αμπελοοινικού πολιτισμού με ζώσες προεκτάσεις στην τοπική κοινωνία αλλά και διασυνδέσεις με τον Ευρωπαϊκό.
Ο Συνεταιρισμός ΕΟΣ Σάμου
Το Συνεταιριστικό σχήμα της Σάμου, αποτελεί ένα από τα πιο παλιά της Ελλάδας, καθώς ιδρύθηκε το 1934 και συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 μεγαλύτερων οινοποιείων της χώρας μας. Σήμερα, ο Ενιαίος Οινοποιητικός Αγροτικός Συνεταιρισμός της Σάμου συγκεντρώνει, οινοποιεί και εμπορεύεται το σύνολο της παραγωγής των 2.200 αμπελοκαλλιεργητών-μελών του, εφαρμόζοντας τόσο το Σύστημα Ποιότητας κατά ISO όσο και το Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας των Τροφίμων ΗACCP.
Τα κρασιά της Σάμου έχουν συγκεντρώσει εκατοντάδες βραβεία και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς και εκθέσεις. Αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη διάκριση χρονολογείται από το 1936, ενώ κάθε χρόνο προστίθενται ολοένα και περισσότερες στη μακρά σειρά των διεθνών βραβεύσεων.
Το σαμιώτικο κρασί αποτελεί τον κυριότερο οινικό πρεσβευτή της Ελλάδας στο εξωτερικό, με εξαγωγές στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Η μέση ετήσια παραγωγή είναι κατά μέσο όρο 5.500-6.000 εκατομμύρια λίτρα και οι εξαγωγές ανέρχονται στο 70% της παραγωγής.
Η οινική παραγωγή του ΕΟΣ Σάμου, περιλαμβάνει γλυκείς, ξηρούς και ημίξηρους οίνους. Με το κρυστάλλινο χρώμα τους και τα έντονα φρουτώδη τους αρώματα, μας ταξιδεύουν στον κόσμο της ποιοτικής γεύσης που μπορεί ωστόσο να είναι μια προσιτή πολυτέλεια!
Ο σαμιώτικος αμπελώνας και ο Συνεταιρισμός του νησιού παράγουν εξαιρετικά κρασιά που μέχρι σήμερα, έχουν κατακτήσει τις πιο απαιτητικές αγορές του κόσμου ακόμα και αυτή της Γαλλίας, που είναι και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας του μοσχάτου.
Οι αμπελουργοί μοιράστηκαν μαζί μας ιστορίες ζωής και κατάλαβα πόσο δεμένοι είναι με το αμπέλι και με την γη τους. Τρυγούσαν και τραγουδούσαν, τα πειράγματα έπεφταν βροχή ξορκίζοντας τη δυσκολία της ανάβασης, τον αδυσώπητο ήλιο και την επίπονη χειρονακτική εργασία. Φωτεινά πρόσωπα και χαμογελαστά, με ψάθες στο κεφάλι οι άντρες και μαντηλοδεμένες οι γυναίκες. Όλοι έκοβαν σκυμμένοι και μόνο οι κουβαλητάδες, τρέχοντας ανάμεσα στα κλήματα, άδειαζαν τα κοφίνια. Ο πιο έμπειρος ήταν αυτός που πήγαινε μπροστά απ’ όλους, διάλεγε τα πιο ώριμα σταφύλια «για να βγει ο βαθμός καλός».
Μουσείο Οίνου ΕΟΣ ΣΑΜΟΥ
Στο Βαθύ, πάλι, την πρωτεύουσα του νησιού, αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Μουσείο Οίνου του ΕΟΣ Σάμου, που στεγάζεται σε ένα υπέροχο κτήριο του 19ου αιώνα (μια παλιά οιναποθήκη και βαρελοποιείο) και φιλοξενεί αντικείμενα που προσδιορίζουν τη διαδρομή του κρασιού από την αμπελοκαλλιέργεια και τις τεράστιες ξύλινες δεξαμενές χωρητικότητας 80 τόνων μέχρι τη διεθνή καριέρα του.
Η Ευχή τρυγητού για το σαμιώτικο Μοσχάτο «1000 ΓΟΜΑΡΙΑ»
«Χίλια γομάρια», ήταν η κυρίαρχη ευχή του τρυγητού, από τα πολύ παλιά χρόνια στη Σάμο. Τότε, που το γομάρι ήταν ένα φορτίο 133 κιλών περίπου από λαχταριστό μοσχάτο σταφύλι, κομμένο με το «κατσούνι» (μαχαιράκι με ξύλινη λαβή και κυρτή λεπίδα)από όλο το χωριό που ξεχυνόταν «πουρνό-πουρνό» με γέλια και χαρές στις ορεινές πεζούλες ξερολιθιάς. Άλλη ευχή που ακούσαμε «χίλιες ευχές να σ’ ακ’λουθάνι».
Όλη η ποίηση σε ένα μπουκάλι…
«Το κρασί είναι εμφιαλωμένη ποίηση» έγραφε ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον. Και αυτού του είδους η ποίηση από το ακριτικό νησί, έχει το δικό της όνομα: Κρασιά γλυκά, ημίξηρα μα και ξηρά από τον Ενιαίο Συνεταιρισμό της Σάμου και την ποικιλία του «Άσπρου Μοσχάτου Σάμου», με ξεχωριστά αρώματα, πολυποίκιλες γεύσεις, φρουτένιες πινελιές και μια καλοκρυμμένη αλλά έντονα απολαυστική επίγευση.
Αναφορές στο σαμιώτικο κρασί συναντάμε στο ποιητικό έργο του Λόρδου Βύρωνα, του Σικελιανού, του Ελύτη, του Βάρναλη, του Καρυωτάκη και του Καβάφη αλλά και σε βιβλία νεοευρωπαίων λογοτεχνών, όπως η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.
Όπως αναφέρει στα «Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού» ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος, που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του -υπό περιορισμό- στη Σάμο,
«…ρώγα τη ρώγα σφίγγει το σταφύλι,
φιλί φιλί ανεβαίνει ο έρωτας.
Δυο τσαμπιά κάθονται στη φούχτα μου…»
Το οδοιπορικό μας με τον Τίτο Φραντζή Εμπορικό Διευθυντή και την Μαργαρίτα Ικαρίου της Επικοινωνίας του ΕΟΣ Σάμου, στους ορεινούς αμπελώνες εν μέσω τρύγου ήταν μοναδική εμπειρία… Η αυγή μας βρήκε, ανεβαίνοντας τους φιδογυριστούς δρόμους από την περιοχή «Πλατανάκια» και «Αηδόνια» μέχρι τον οικισμό «Βαλεοντάτες» και από εκεί στις περιοχές «Παλιάμπελα» και «Αγία Άννα». Περνώντας από την κοιλάδα των Αηδονιών, τα αηδόνια μας ξεκούφαναν με το τραγούδι. Στο διάβα μας γνωρίσαμε τα αμπελοχωριά των Βουρλιωτών, Μανωλάτων, Πλατάνου και Αγίου Κωνσταντίνου. Καταλήξαμε στον ορεινό αμπελώνα του Κ. Μαστρογιάννη που τρυγούσαν τα πατρογονικά αμπελάκια και βιώσαμε τον μόχθο των ανθρώπων της γης για ένα κρασί εκλεκτό, αντάξιο της ιστορικής, κοινωνικής και πολιτιστικής του διαδρομής.
Η περιπλάνησή στο νησί, μας έφερε στο περίφημο από τη ναυμαχία στενό της Μυκάλης, με τις αλυκές αλατιού, παραλίες βοτσαλωτές ή αμμουδερές με κρυστάλλινα νερά και καταλήξαμε στο Πυθαγόρειο και τον αρχαιολογικό χώρο του Ηραίου. Στο Άνω Βαθύ η νοσταλγία και η παράδοση ενθουσιάζουν και το βραδάκι στο ορεινό χωριό Βουρλιώτες, με την παραμυθένια πλατεία σκεπασμένη με κληματαριές και τα ταβερνάκια ολόγυρα το γλέντι με χορούς και φορεσιές παραδοσιακές έγραψαν ανεξίτηλα στη μνήμη μας… αιτία να επιστρέψουμε…
Οι σαμιώτες είναι άνθρωποι φιλόξενοι, τα γλέντια στήνονται με κάθε αιτία και αφορμή και οι χοροί καλά κρατούν… του σαμιώτικου κρασιού βοηθούντος από την αρχαιότητα.
Τυχαία νομίζετε, ο Πυθαγόρας δημιούργησε την «Κούπα», για να διδάξει το «μέτρο».
Αξίζει να γνωρίσετε το νησί της ευζωίας και της ανέγγιχτης ομορφιάς.
